انسان وقتى با مكتب وحى آشنا شد و تنها راه رسيدن به مقصود را راه انبيا دانست و به درك اين حقيقت دست يافت كه تنها نسخه شفابخش ، قرآن و توضيح و تفسير آن از زبان امامان و بيداران راه است ، در مرحله اوّل بايد به يادگيرى دستورات حق برخيزد ، و در مرحله بعد با كمك گيرى از اراده به اجراى دستورات الهى اقدام نمايد ، و در اين راه قاطعانه از سستى ،كسالت ،تنبلى و فرار از مسئوليّت بپرهيزد .اجراى فرامين خداوند ،مبارزه با خواهش هاى نفس امّاره ،خوددارى از آلودگى و به عبارت ديگر عبادت و اجتناب از معصيت ، به تدريج روح تقوا را در انسان پديد آورده و در مسير حركت به سوى الله اين روح تقويت مى شود ; تا جايى كه انسان به تمام حسنات آراسته و از همه آلودگى ها در امان خواهد ماند و از هر گناهى كه داراى دو كيفر دنيايى و آخرتى است حفظ خواهد شد .

نفس در كلام امير عارفان

از امير مؤمنان (عليه السلام) براى نجات نفس از آلودگى ها ، مسائل مهمى نقل شده است كه به گوشه اى از آن توجه كنيد :نَفْسُكَ اَقْرَبُ اَعدائِكَ اِلَيْكَ(1) . « نزديك ترين دشمنانت نفس توست » .نفسى كه آراسته به تربيت الهى نباشد ، البته نزديك ترين دشمن است .نَزِّهْ نَفْسَكَ عَنْ كُلّ دَنِيَّة ، وَاِنْ ساقَتْكَ اِلَى الْرغائِبِ(2) . « نفست را از هر پستى پاك ساز ، اگر چه تو را بسوى اميال ( باطل ) سوق دهد » .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ غرر الحكم : 234 ، حديث 4684 .

2 ـ غرر الحكم : 240 ، حديث 4860 .

نَزِّهُوْا اَنْفُسَكُمْ عَنْ دَنَسِ اللَّذّاتِ وَتَبَعاتِ الشَّهَواتِ(1) .

« نفوس خود را از لذت هاى به دور از مرزهاى الهى و گرفتارى هاى شهوات پاك كنيد » .

نَفْسُكَ عَدّوٌّ مُحارِبٌ وَضدٌّ مُوائِبٌ اِنْ غَفَلْتَ عَنْها قَتَلْتَكَ(2) .

« نفست دشمنى است جنگجو ، و خصمى است حمله كننده ، از وى غافل مشو كه هلاكت مى كند » .

نَزِّهْ عَنْ كُلَّ دَنيَّة نَفْسَكَ وَاَبْذِلْ فى الْمَكارِمِ جُهْدَكَ تَخْلُصُ مِنَ الْمَآثِمِ وَتَحْرُزُ الْمَكارِمِ(3) .

« نفس را از هر زشتى پاك كن ، كوششت را در به دست آوردن مكارم به كار انداز ، تا از نتيجه بدى ها برهى ، و خوبى ها را در آغوش گيرى » .

عَوِّدْ نَفْسَكَ فِعْلَ الْمَكارِمِ وَتَحَمُّلِ اعباءِ الْمَغارِمِ تَشْرَفُ نَفْسُكَ وَتَعْمُرُ آخِرَتُكَ وَيَكْثُرُ حامِدُوْكَ(4) .

« نفس را به انجام مكارم و تحمّل بار گران عادت ده ، تا شرف نفس پيدا كرده ، آخرتت آباد ، و ستايش كنندگانت زياد شوند » .

چند روايت ديگر

1 ـ هشام بن حكم مى گويد : امام صادق (عليه السلام) فرمود :

« روز قيامت دسته اى از مردم برخيزند و پشت در بهشت آيند و آن را بكوبند ، مى پرسند شما كيستيد ؟ مى گويند : اهل صبر و استقامت هستيم ، گويند : بر چه صبر كرديد ؟ پاسخ مى دهند بر اطاعت خدا و دورى از معصيت ; پس خداوند مى فرمايد : راست مى گويند آنان را به بهشت بريد » .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ غرر الحكم : 240 ، حديث 4861 .

2 ـ غرر الحكم : 234 ، حديث 4685 .

3 ـ غرر الحكم : 240 ، حديث 4862 .

4 ـ غرر الحكم : 231 ، حديث 4618 .

اين ايت معناى قول خداى عزوجل كه مى فرمايد :

« مزد صابران ، بى حساب پرداخت شود »(1) .

2 ـ عمرو بن سعيد بن هلال ثقفى مى گويد : به حضرت صادق گفتم : من چند سال يك بار شما را مى بينم چيزى به من بگوييد كه به آن كار كنم . فرمود :

« سفارش مى كنم تو را به تقواى خدا ،پاك دامنى ،كوشش و بدان كه كوشش بدون ورع سودى ندارد »(2) .

3 ـ در روايتى ديگر از قول امام صادق (عليه السلام) آمده است كه فرمود :

لا يَنْفَعُ اِجْتَهادٌ لا وَرَعَ فيْهِ(3) .

« كوشش بىورع بى سود است » .

4 ـ و نيز از آن حضرت نقل شده است كه فرمود :

اِنَّ اَشَدَّ الْعِبادَةِ اَلْوَرَعُ(4) .

« سخت ترين عبادات پاكدامنى است » .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ ( إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُم بِغَيْرِ حِسَاب ) ] زمر (39) : 10 [ . كافى : 2/75 ، باب الطاعة والتقوى ، حديث 4 ; وسائل الشيعه : 15/236 ، باب 19 ، حديث 20368 .

2 ـ كافى: 2 / 76، باب الورع، حديث 1; وسائل الشيعه: 16 / 14 ، باب 62، حديث 20836 .

3 ـ كافى : 2/76 ، باب الورع ، حديث 3 ; وسائل الشيعه : 15/243 ، باب 19 ، حديث 20392 .

4 ـ كافى: 2 / 76، باب الورع، حديث 3; وسائل الشيعه: 15 / 343، باب 21، حديث 20392.

5 ـ و هم چنين حضرت صادق (عليه السلام) به ابن اُسامه فرمود : بر تو باد به رعايت تقواى الهى ، و به پارسايى و كوشش در راه حق ، و راستگويى و امانت پردازى ، خوش اخلاقى و خوش همسايگى . با عمل خود مردم را به اسلام دعوت كنيد
نه با زبانِ تنها ، و زيور مذهب باشيد نه ننگ آن ، بر شما باد به طولانى كردن
ركوع و سجود ; زيرا در طولانى كردن ركوع و سجود شما ، شيطان فرياد مى زند : واى بر من ! آدمى فرمان برد و من نافرمانى كردم ، او سجده كرد و من سرباز زدم(1) .